Đây là một câu hỏi vừa hấp dẫn vừa quan trọng. Liệu theo đuổi sự giàu có có thực sự cần thiết để con người phát triển và có được hạnh phúc hay không? Suy cho cùng, thúc đẩy phát triển kinh tế có nguồn gốc sâu xa từ các xã hội công nghiệp. Nhiều người đã phải chấp nhận những hậu quả nghiêm trọng về môi trường, bao gồm cả biến đổi khí hậu, thay vì thực hiện những hành động ngăn ngừa cần thiết vốn có thể đe dọa nền kinh tế của họ. Kết quả là nền văn minh công nghiệp của chúng ta hiện đang đe dọa tương lai của của chính chúng ta và nhiều sinh vật khác trên Trái đất. Phải chăng chúng ta đang đi trên con đường tự hủy này vì hạnh phúc của con người phụ thuộc vào sự giàu có?

Một cách nhìn mới

Hầu hết các nghiên cứu về hạnh phúc cho đến nay đều liên quan đến các xã hội phương Tây vốn không đại diện cho những trải nghiệm rộng lớn hơn của con người trong xã hội khác. Trong một nghiên cứu mới, các nhà khoa học muốn đánh giá mức độ hạnh phúc của những người ít cần tiền hơn trong cuộc sống của họ. Nhiều người trong các nhóm này được xác định là người bản địa và tất cả đều chủ yếu dựa vào hệ sinh thái địa phương để kiếm sống, hầu như không sử dụng tiền hàng ngày. Gần 3.000 người tham gia đã được hỏi: “Sau khi xem xét tất cả các yếu tố, bạn hài lòng ở mức độ nào với cuộc sống của mình trên thang điểm từ 0 đến 10?” Đây cũng là câu hỏi đã được sử dụng trong nhiều cuộc khảo sát toàn cầu khác, do đó, sự so sánh với các xã hội công nghiệp hóa sẽ mang tính chuẩn hóa hơn.

Cuộc khảo sát cho thấy, người dân trong các cộng đồng quy mô nhỏ này cũng hài lòng như người dân ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, mặc dù có rất ít tiền. Có nhiều sự khác biệt giữa những người được phỏng vấn, tuy nhiên, một số cộng đồng cho biết mức độ hài lòng rất cao (điểm trên 8/10), vượt qua mức trung bình quốc gia ở nhiều nước giàu. Dù chỉ kiếm được vài đô la mỗi ngày nhưng nhiều người trong số họ vẫn rất hạnh phúc theo suy nghĩ và lối sống của họ.

Sự khác biệt đến từ đâu

Vậy làm thế nào mà kết quả này khác với kết quả của những nghiên cứu khác cho thấy ai nhiều tiền hơn thì hạnh phúc hơn? Đầu tiên, nghiên cứu mới này chỉ ra sự không cân đối khi đặt quá nhiều tầm quan trọng vào mối tương quan giữa tiền bạc và hạnh phúc. Tiền là một yếu tố dễ dàng định lượng, do đó, việc nó được nghiên cứu thường xuyên là điều dễ hiểu, nhưng còn nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến sự hài lòng trong cuộc sống. Như được thể hiện qua một nghịch lý có tên là nghịch lý Easterlin, cho rằng sự gia tăng của cải của một xã hội theo thời gian không nhất thiết dẫn đến sự gia tăng mức độ hài lòng với cuộc sống trong toàn xã hội đó.

Những đặc điểm khác của những xã hội được nghiên cứu này cũng rất quan trọng, đặc biệt là vai trò của các mối quan hệ xã hội. Là động vật có tính xã hội sâu sắc, con người cần sự đảm bảo về vị trí của họ trong xã hội, bao gồm cả sự hỗ trợ mà họ có thể nhận được từ những người khác. Điều này chủ yếu xuất phát từ sức mạnh của mối quan hệ giữa các cá nhân và sự đánh giá về địa vị xã hội của một người. Nhưng quan hệ xã hội không nhất thiết phải đi đôi với của cải. Hơn nữa, mặc dù các cộng đồng này có ít tiền nhưng họ vẫn có thể đáp ứng đủ những nhu cầu cơ bản và nhiều người trong số họ dành cả ngày để tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên xung quanh, điều mà nhiều nghiên cứu cho thấy mang lại hạnh phúc.