Lệnh hành pháp đầu tiên của ông Trump, được ký ngay sau khi nhậm chức, đã kéo dài thời hạn ByteDance phải bán phần hoạt động tại Mỹ của TikTok đến ngày 5/4. Ông chỉ thị cho Tổng chưởng lý của mình, sau đó được xác nhận là Pam Bondi, không thực thi lệnh cấm này trong giai đoạn này hoặc áp đặt bất kỳ hình phạt nào đối với các công ty công nghệ Mỹ làm việc với TikTok.

Theo luật do Quốc hội thông qua, tổng thống có thể đã cấp một sự trì hoãn một lần của lệnh cấm lên đến 90 ngày nếu “tiến bộ đáng kể” được chứng minh để đạt được thỏa thuận bán hàng và có các thỏa thuận ràng buộc về mặt pháp lý để đạt được thỏa thuận trong khung thời gian mới. Nhưng khi ông Trump ban hành lệnh hành pháp vào tháng 1, không có tiến độ nào như vậy cả. Quan điểm của ByteDance lúc đó là họ từ chối xem xét việc bán lại. Điều này làm dấy lên câu hỏi liệu ông Trump có quyền đơn giản bỏ qua hoặc đình chỉ hoạt động của luật liên bang hay không.

“Tôi bối rối khi phải giải thích cho bạn tình trạng của đạo luật vào thời điểm này,” Dick Durbin, thành viên hàng đầu của Ủy ban Tư pháp Thượng viện, nói sau khi công bố lệnh hành pháp. Ông quan sát rằng nó đã được thông qua bởi Quốc hội với số phiếu thuận áp đảo, rồi được ký bởi Tổng thống Biden và được Tòa án Tối cao xác nhận, và “bây giờ tổng thống mới đang nói: ‘Hãy bỏ qua nếu bạn muốn.’”

Ngay cả một số thành viên Đảng Cộng hòa cũng có xu hướng đồng ý với động thái của ông Trump. Các Thượng nghị sĩ Tom Cotton và Pete Ricketts cho biết trong một tuyên bố rằng không có “cơ sở pháp lý” nào để gia hạn vượt quá ngày hiệu lực ban đầu của lệnh cấm.

Các lệnh hành pháp lần thứ hai và thứ ba của ông Trump đã đặt ra nhiều câu hỏi hơn về việc liệu tổng thống có thẩm quyền pháp lý để cho ByteDance thêm thời gian hay không. Trong một lá thư gửi đi vào ngày 5/6, một nhóm sáu Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ do ông Josh Gottheimer dẫn đầu đã chỉ trích ông Trump vì “cấp nhiều lệnh gia hạn trái phép cho công ty bán tài sản của mình” và nói rằng hành động của ông “đã liên tục phá hoại các nỗ lực để bắt TikTok chịu trách nhiệm”.

Lệnh cấm và các lệnh hành pháp có ý nghĩa gì với người dùng TikTok?

TikTok đã tạm thời biến mất ở Mỹ trước khi ngày hết hạn ban đầu của lệnh cấm bắt đầu, nhưng dịch vụ của nó đã được khôi phục vào ngày 19/1 sau khi ông Trump, lúc đó là tổng thống đắc cử, hứa sẽ ký một lệnh hành pháp, tạo ra cho ứng dụng này một sự khoan hồng khi nhậm chức.

Để tuân thủ luật, vốn cấm các công ty hỗ trợ TikTok tiếp tục cung cấp dịch vụ thiết yếu, Apple và Google đã tạm thời gỡ TikTok khỏi cửa hàng ứng dụng của họ ngay trước khi lệnh cấm có hiệu lực, khiến người dùng mới không thể tải xuống ứng dụng. Tuy nhiên, các gã khổng lồ công nghệ đã khôi phục quyền truy cập vào giữa tháng 2, và ứng dụng TikTok hiện đang sẵn có để tải xuống trên cả nền tảng của hai công ty.

Tại sao ByteDance lại miễn cưỡng bán TikTok Mỹ?

TikTok bước chân vào thị trường Mỹ năm 2016, và đã có 170 triệu người dùng ở quốc gia này, và hoạt động kinh doanh của nền tảng tại Mỹ đã được định giá lên tới 50 tỷ USD. Đối với ByteDance, việc thoái vốn khối tài sản này sẽ là một sự rút lui lớn khỏi thị trường quảng cáo truyền thông xã hội sinh lời nhất. Việc tách nó ra cũng có thể đe dọa thành công của TikTok ở các phần khác của thế giới, nếu những người sáng tạo và nhà quảng cáo chuyển sang các sản phẩm thay thế như Instagram Reels hoặc YouTube Shorts để tiếp cận tốt hơn khán giả Mỹ.

Và sau đó còn có vấn đề về thuật toán nội dung được khao khát của TikTok. Bằng cách phân tích hoạt động của người dùng và điều chỉnh các đề xuất cho những gì cần xem tiếp theo, thuật toán là yếu tố khiến ứng dụng trở nên hấp dẫn như thế nào và giữ cho mọi người lướt liên tục. Các quy tắc xuất khẩu của Bắc Kinh cấm các công ty Trung Quốc bán phần mềm thuật toán của họ, và ByteDance thực tế cũng không muốn bán công nghệ cốt lõi đó.

TikTok cũng là một dịch vụ toàn cầu và hệ thống của nó đã bị vướng đắng đo với ByteDance đến mức về mặt kỹ thuật sẽ rất khó để tách chúng ra, công ty lập luận.

Một thỏa thuận cho TikTok có thể trông như thế nào?

Vào tháng 4, ByteDance cho biết họ đang tích cực tham gia các cuộc thảo luận với chính quyền Trump để đạt được một thỏa thuận giúp TikTok tiếp tục hoạt động tại Mỹ.

Một đề xuất hàng đầu đã đến từ một tập đoàn nhà đầu tư bao gồm Oracle Corp., Blackstone Inc. và Andreessen Horowitz. Theo kế hoạch dự thảo, một thực thể mới có trụ sở tại Mỹ sẽ chứa các hoạt động kinh doanh của TikTok tại Mỹ. Các thành viên của tập đoàn mới sẽ sở hữu 50% thực thể tách rời này, trong khi các nhà đầu tư hiện tại của ByteDance tại Mỹ sẽ nắm giữ thêm 30%, để lại ByteDance chỉ dưới 20% – đủ để đáp ứng yêu cầu của Đạo luật năm 2024 được thông qua bởi Quốc hội. Ngoài cổ phần thiểu số của mình, Oracle sẽ cung cấp các đảm bảo an ninh dữ liệu.

Theo một phiên bản đề xuất của thỏa thuận này, mà ông Trump và các quan chức cấp cao đã xem xét vào đầu tháng 4, ByteDance sẽ giữ quyền kiểm soát thuật toán của TikTok. Sự sắp xếp đó có nguy cơ không đáp ứng yêu cầu của luật pháp, vốn quy định rằng không thể có “bất kỳ sự hợp tác” nào giữa ByteDance và những chủ sở hữu mới đối với thuật toán của TikTok, để ứng dụng không bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp của Trung Quốc.

“Một thỏa thuận cho phép ByteDance kiểm soát sẽ không chỉ bỏ lỡ các vấn đề về an ninh quốc gia – nó còn vi phạm trực tiếp luật pháp,” hạ nghị sĩ John Moolenaar viết trong báo cáo National Review vào ngày 18/3.

Tuy nhiên, ông Trump có thể có một số quyền hạn theo luật: Việc liệu bất kỳ “việc thoái vốn” nào đủ tiêu chuẩn của các hoạt động kinh doanh TikTok tại Mỹ có đáp ứng yêu cầu rằng ứng dụng không còn bị “kiểm soát bởi một thế lực thù địch nước ngoài” hay không sẽ được xác định bởi tổng thống Mỹ.

Chính quyền ông Trump đã gần đạt được thỏa thuận liên quan đến tập đoàn nhà đầu tư Mỹ trước thời hạn ngày 5/4, nhưng Trung Quốc đã từ chối phê duyệt sau quyết định của ông Trump áp đặt thuế quan toàn diện. Mỹ và Trung Quốc kể từ đó đã cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận đạt được vào tháng 5 để giảm mức thuế đối ứng, làm gia tăng thêm căng thẳng trong đàm phán TikTok.

Các quốc gia khác có cấm TikTok không?

Có, ở các mức độ khác nhau. Lệnh cấm hoàn toàn đáng kể nhất được đưa ra ở Ấn Độ, thị trường lớn nhất của TikTok vào thời điểm đó, vào năm 2020, khi nước này đã cấm hàng chục ứng dụng của Trung Quốc. Đáng chú ý là ByteDance vẫn giữ quyền truy cập vào dữ liệu nhạy cảm đã thu thập trên hàng triệu người dùng của Ấn Độ.

Một số phần của thế giới, bao gồm Canada, Vương quốc Anh, Liên minh Châu Âu, Úc và New Zealand cũng có lệnh cấm một phần cấm TikTok được cài đặt trên thiết bị do chính phủ cấp, điện thoại của nhân viên chính phủ hoặc mạng lưới liên kết với chính phủ. Một vài quốc gia khác như Pakistan, Indonesia và Nepal đã cấm TikTok nhưng sau đó đã khôi phục lại.

Ngay cả ở Trung Quốc, TikTok không giống như ứng dụng có sẵn ở Mỹ. ByteDance điều hành một phiên bản riêng biệt ở đó, được gọi là Douyin, tuân thủ các quy tắc kiểm duyệt nghiêm ngặt của chính phủ Trung Quốc.

Theo Bloomberg